انواع قیر+ عکس
تاریخ ارسال : 1404/07/07
وقتی در پروژه‌های راه‌سازی، عایق‌بندی یا ساختمان با مواد نفتی روبه‌رو می‌شویم، یکی از نام‌هایی که زیاد شنیده می‌شود «قیر» است. اما وقتی بحث می‌کنیم دربارهٔ انواع قیر، متوجه می‌شویم که این حوزه بسیار گسترده‌تر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌آید.
انواع قیر+ عکس
وقتی در پروژه‌های راه‌سازی، عایق‌بندی یا ساختمان با مواد نفتی روبه‌رو می‌شویم، یکی از نام‌هایی که زیاد شنیده می‌شود «قیر» است. اما وقتی بحث می‌کنیم دربارهٔ انواع قیر، متوجه می‌شویم که این حوزه بسیار گسترده‌تر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌آید. در این مطلب با اقتباس از بلاگ ایرانی ترید، قصد داریم وارد دنیای انواع قیر شویم، روش تولید آن‌ها را بررسی کنیم، تفاوت‌هایشان را بشناسیم و ببینیم که هر نوع قیر برای چه کاربردهایی مناسب‌تر است.
قیر چیست؟
قیر ماده‌ای هیدروکربنی، تیره‌رنگ، چسبناک و غلیظ است که اغلب در دمای معمولی به صورت جامد یا نیمه‌جامد ظاهر می‌شود. با افزایش دما، قیر حالت خمیری پیدا می‌کند و حتی روان می‌شود. این ویژگی باعث شده است قیر به عنوان یک چسب یا ماده عایقی در راه‌سازی، بام‌سازی و عایق‌کاری کاربرد گسترده داشته باشد.
در منابع مختلف، قیر به عنوان یکی از محصولات جانبی پالایش نفت نیز معرفی شده است؛ به این معنا که پس از استخراج نفت خام و تفکیک اجزای سبک‌تر، باقی‌مانده سنگین‌تر و ضخیم‌تر به عنوان قیر باقی می‌ماند.
قیر چگونه تولید می‌شود؟
برای آنکه بفهمیم چگونه به آن ساختار پیچیده و خواص ویژه می‌رسیم، باید با فرآیند تولید آشنا شویم:
-
در پالایشگاه، نفت خام وارد برج تقطیر می‌شود.
-
بخش‌های سبک‌تر مانند گاز، بنزین، نفت سفید و گازوئیل در مراحل اولیه جدا می‌شوند.
-
آنچه باقی می‌ماند، ترکیبات سنگین‌تر مانند روغن‌های سنگین و مواد قیری است.
-
گاهی به این مواد قیری، فرآیند «دمیدن هوا» (oxidation) اعمال می‌شود تا خواصی مانند سختی، مقاومت حرارتی و پایداری بهتری پیدا کنند و به یکی از انواع قیر تبدیل شود به نام قیر دمیده.
-
در برخی روش‌ها، قیر با حلال‌ها، آب یا امولسیون‌سازها ترکیب می‌شود تا قیر محلول یا قیر امولسیون تولید شود.
این فرآیند تولید، نقش مهمی در تعیین خواص نهایی قیر دارد.
تفاوت قیر قطران نفت و قیر حاصل از تقطیر زغال سنگ
یکی از بحث‌های مهم در حوزه مواد قیری این است که آیا منبع آن نفت است یا زغال‌سنگ. تفاوت این دو منبع ممکن است در خواص فیزیکی و شیمیایی قیر اثرگذار باشد:
-
قیر قطران زغال‌سنگ (tar-based bitumen) محصول جانبی تقطیر زغال‌سنگ یا قطران زغال‌سنگ است.
-
قیر نفتی (petroleum bitumen) از پالایش نفت خام حاصل می‌شود.
در مقایسه، قیر نفتی بیشتر در پروژه‌های راه‌سازی و عایق‌کاری رایج است، در حالی که قیرهای قطرانی خصوصیات متفاوتی از نظر دمای عملکرد و مقاومت دارند.
مشخصات فنی انواع قیر
یکی از مواد مهم در صنایع مختلف، قیر است. این ماده دارای ویژگی‌ها و مشخصات فنی مختلفی است که عملکرد و کیفیت آن را تعیین می‌کند. در ادامه به توضیح هر یک از این مشخصات پرداخته شده است:
-
نفوذپذیری (Penetration): نشان‌دهنده سختی یا نرمی قیر است.
-
نقطه نرمی (Softening Point): دمایی که قیر از حالت جامد به خمیری تبدیل می‌شود.
-
گرانروی (Viscosity): مقاومت قیر در برابر جریان.
-
چکش‌خواری (Ductility): میزان کشیده شدن قیر قبل از شکستن.
-
نقطه اشتعال (Flash Point): دمایی که قیر در حضور شعله قابل اشتعال می‌شود.
-
نقطه شکست (Fraass Breaking Point): دمایی که قیر در اثر سرما ترک می‌خورد.
این مشخصات به مهندسان و پیمانکاران کمک می‌کند تا از بین انواع قیر، آنی را انتخاب کنند که با شرایط اقلیمی، ترافیکی و محیطی پروژه هماهنگ باشد.
انواع قیر و کاربرد آن
حال که با مفاهیم پایه آشنا شدیم، وقت آن است بررسی کنیم که انواع قیر کدام‌اند و هر کدام در چه شرایطی کاربرد دارند.
انواع قیر: 1. قیر نفتی و قیر طبیعی
در دل دسته‌بندی انواع قیر، نخستین دسته مهم، تفکیک بین قیرهای نفتی و قیرهای طبیعی است:
-
قیر طبیعی (Natural Bitumen): نوعی قیر است که در طبیعت به‌طور مستقیم ایجاد شده و قابل استخراج است؛ مثل قیرهای دریاچه‌ای یا قیر سنگ‌ها.
-
قیر نفتی (Petroleum Bitumen): این نوع قیر از فرآیند پالایش نفت خام به‌دست می‌آید. غالباً بیشتر پروژه‌های راه‌سازی و عایق‌کاری از قیر نفتی استفاده می‌کنند.
انواع قیر: 2. قیر دمیده
یکی دیگر از انواع قیر پرکاربرد، قیر دمیده است. این نوع هنگامی تولید می‌شود که هوا به قیر داغ دمیده شود تا واکنش اکسیداسیون انجام شود:
-
قیر دمیده نسبت به قیر خالص، سخت‌تر و مقاوم‌تر در برابر دمای بالا است.
-
معمولاً در عایق‌بندی بام، روفینگ، و پوشش‌های سقفی استفاده می‌شود.
-
در پروژه‌هایی که نیاز است قیر در دمای بالا عملکرد خوبی داشته باشد، انتخاب مناسبی است.
انواع قیر: 3. قیر مخلوط یا محلول
همان‌طور که در فهرست انواع قیر آمده است، قیر مخلوط یا محلول، نوعی ترکیب قیر با حلال نفتی است:
-
این نوع قیر در دمای محیط به حالت مایع نزدیک است و برای پوشش‌های سطحی و کاربردهایی که نیاز به کارکرد سریع دارند، کاربرد دارد.
-
اگر حلال سریع تبخیر شود، قیر سریع سفت می‌شود (قیر تندگیر). اگر حلال آهسته تبخیر کند، قیر دیرگیر خواهد بود.
-
قیر محلول در پروژه‌هایی که امکان گرم‌کردن نیست یا سرعت اجرای بالا مدنظر است، استفاده می‌شود.
انواع قیر: 4. قیر امولسیون
از دیگر محبوب‌ترین انواع قیر می‌توان به قیر امولسیون اشاره کرد:
-
قیر امولسیون با ترکیب قیر، آب و امولسیون‌ساز ساخته می‌شود. ذرات قیر به صورت ذرات معلق در آب هستند.
-
این نوع قیر اشتعال‌پذیری کمتری دارد و روند کار با آن ایمن‌تر است.
-
در کاربردهایی مانند پوشش سطحی سرد، عایق‌کاری سطحی و مرمت آسفالت استفاده می‌شود.
انواع قیر: 5. قیر ویسکوزیته
وقتی یکی از فاکتورهای فنی را بررسی می‌کنیم، قیر ویسکوزیته یا گرانروی همیشه یکی از مهم‌ترین پارامترهاست:
-
در میان انواع قیر، انواعی وجود دارند که ویسکوزیته بالا دارند (برای مناطق گرم) و انواعی که ویسکوزیته پایین‌تر دارند (برای مناطق سردتر).
-
مثلاً در ایران، قیرهای ویسکوزیته (VG) به‌دلیل کارکرد بهتر در شرایط آب‌وهوایی مختلف مطرح شده‌اند.
-
انتخاب مناسب ویسکوزیته قیر، باعث دوام بیشتر آسفالت و کاهش ترک‌خوردگی می‌شود.
قیمت انواع قیر
در پایان، وقتی که با انواع مختلف آشنا شدیم، نوبت به مقایسه قیمت آن‌ها می‌رسد. قیمت انواع قیر تابع فاکتورهای متعددی است:
-
درجه خلوص و کیفیت
-
گرید و مشخصات فنی (نفوذ، ویسکوزیته، نقطه نرمی و …)
-
هزینه تولید، حمل‌ونقل و گرمایش
-
عرضه و تقاضا در بازار و وضعیت ارزی
-
کاربرد نهایی قیر (عایق‌کاری یا راه‌سازی)
-
برند تولیدکننده
در بازار ایران، قیر راه‌سازی بخش عمده تقاضا را تشکیل می‌دهد و به همین علت قیمت آن حساسیت زیادی دارد.
وقتی پاسخ می‌دهیم به پرسش «انواع قیر چیست؟» درمی‌یابیم که انتخاب یک نوع قیر از بین این همه گزینه، کاری دشوار است. اما با شناخت:
-
منشاء قیر (نفتی، طبیعی یا قطرانی)
-
فرآیند تولید (دمیده، مخلوط، امولسیون)
-
مشخصات فنی (نفوذ، ویسکوزیته، نقطه نرمی و غیره)
-
کاربرد نهایی (راه‌سازی، بام، عایق‌کاری، تعمیرات)
-
قیمت و شرایط اقتصادی
می‌توانید انتخابی آگاهانه داشته باشید.
